Strona główna Aktualności i artykuły Ochrona sygnalistów – co zawiera ustawa

Ochrona sygnalistów – co zawiera ustawa



Ustawa z 14 czerwca 2024 r. o ochronie sygnalistów (dalej: Ustawa), która została zaimplementowana na podstawie Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii, wchodzi w życie w większej części 25 września 2024.

Sygnalistą jest osobą fizyczna, która zgłasza lub ujawnia publicznie informację o naruszeniu prawa uzyskaną w kontekście związanym z szeroko rozumianą pracą, i która po spełnieniu odpowiednich przesłanek podlega ochronie. Sygnalistami mogą być w szczególności: pracownik, pracownik tymczasowy, osoba świadcząca pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, w tym na podstawie umowy cywilnoprawnej i w relacji B2B. Ustawa znajduje zastosowanie wobec podmiotów prawnych, na których rzecz pracę zarobkową wykonuje co do zasady co najmniej 50 osób.

 

Podstawowe rzeczy, które należy wiedzieć o ochronie sygnalistów:

  1. sygnalista jest chroniony od chwili dokonania zgłoszenia lub ujawnienia publicznego,
  2. zgłoszenia mogą być dokonywane anonimowo,
  3. wobec sygnalisty nie można podejmować działań odwetowych ani podejmowaniem takich działań grozić.

Działaniami odwetowymi są między innymi: wypowiedzenie lub rozwiązanie bez wypowiedzenia stosunku pracy, obniżenie wysokości wynagrodzenia za pracę, wstrzymanie awansu albo pominięcie przy awansowaniu.

Podmioty prawne, które będą obowiązane do stosowania Ustawy muszą mieć świadomość, że:

  1. sygnalista, wobec którego dopuszczono się działań odwetowych, ma prawo do odszkodowania;
  2. z kolei osoba, która poniosła szkodę z powodu świadomego zgłoszenia lub ujawnienia publicznego nieprawdziwych informacji przez sygnalistę, ma prawo do odszkodowania lub zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych od sygnalisty, który dokonał takiego zgłoszenia lub ujawnienia publicznego.

Ustawa wskazuje definicję naruszenia prawa, którym jest działanie lub zaniechanie niezgodne z prawem lub mające na celu obejście prawa dotyczące między innymi:

  1. korupcji;
  2. zamówień publicznych;
  3. przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu;
  4. bezpieczeństwa produktów i ich zgodności z wymogami;
  5. bezpieczeństwa transportu;
  6. ochrony środowiska.

 

I. Zgłoszenia wewnętrzne

Ustawa nakłada na podmioty prawne obowiązek ustalenia procedury wewnętrznej zgłaszania informacji o naruszeniach prawa. Procedurę tę obowiązany jest ustalić podmiot prawny, na rzecz którego według stanu na dzień 1 stycznia lub 1 lipca danego roku wykonuje pracę zarobkową co najmniej 50 osób. Podmiot prawny musi skonsultować procedurę zgłoszeń wewnętrznych z zakładowymi organizacjami związkowymi, albo przedstawicielami osób świadczących pracę na rzecz podmiotu prawnego.

Sygnalista może dokonywać zgłoszeń wewnętrznych:

  1. ustnie ( na przykład: z możliwością nagrania zgłoszenia lub w czasie spotkania z osobami uprawnionymi do przyjmowania zgłoszeń, przez wykorzystanie systemu komunikacji głosowej);
  2. pisemnie (na przykład: w formie papierowej lub elektronicznej: przez intranet danego podmiotu prawnego, przez platformę online).

Podmiot prawny gwarantuje, że procedura zgłoszeń wewnętrznych zapewnia poufność danych osobowych sygnalisty.

Rejestr zgłoszeń wewnętrznych

Procedura dokonywania zgłoszeń wewnętrznych musi wskazywać kanały dla ich dokonywania. Prowadzony musi być również rejestr zgłoszeń wewnętrznych. W przypadku grupy spółek, można ustalić jeden kanał zgłoszeń wewnętrznych dla wszystkich spółek z grupy.

 

II. Zgłoszenia zewnętrzne

Ustawa reguluje również dokonywanie zgłoszeń zewnętrznych. Sygnalista może dokonać zgłoszenia zewnętrznego bez uprzedniego dokonania zgłoszenia wewnętrznego. Zgłoszenie to jest przyjmowane przez Rzecznika Praw Obywatelskich albo organ publiczny.

Zgłoszenia zewnętrznego można dokonać właściwemu organowi:

  1. na piśmie (utrwalone na piśmie lub w formie elektronicznej) – na adres, który powinien być wskazany na stronie internetowej organu,
  2. ustnie (telefonicznie lub przez inny system komunikacji głosowej) – wedle sposobu wskazanego na stronie internetowej organu.

Przepisy karne

Ustawa przewiduje sankcje karne między innymi za uniemożliwianie sygnalistom dokonywania zgłoszeń, za dokonywanie zgłoszeń w sytuacjach, gdy osoba zgłaszająca ma świadomość, że do naruszeń nie doszło, a także za zaniechanie obowiązku ustanowienia przez podmioty prawne procedury zgłoszeń wewnętrznych.

Za wyżej wskazane działania bądź zaniechania grozić może kara grzywny, kara ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności – nawet do 3 lat.