Stan negocjacji między Wielką Brytanią i Irlandią Północną a Unią Europejską
Niestety obecnie nie jest możliwe przedstawienie jednoznacznych informacji o skutkach opuszczenia przez Wielką Brytanię i Irlandię Północną Unii Europejskiej dla przedsiębiorców zajmujących się transportem. Wynika to z tego, że dotąd nie zostały ustalone zasady wyjścia tego kraju z Unii Europejskiej mimo tego, że formalnie miało to nastąpić już 29 marca tego roku. Wobec tego przedsiębiorcy ci powinni rozważać dwie możliwości.
Pierwszą z nich jest zawarcie między Wielką Brytanią i Irlandią Północną a Unią Europejską umowy wyjścia, w której zostanie wprowadzony okres przejściowy (pierwotnie wskazywano, że okres ten miałby trwać do 31 grudnia 2020 r. i w tym czasie nie uległyby zmianie prawa i obowiązki polskich przedsiębiorców). W ostatnich dniach pojawiły się także informacje o możliwości przesunięcia wyjścia tego kraju z Unii Europejskiej dopiero na przełomie lat 2020 i 2021, jednak nie sposób przewidzieć, czy ta data zostanie przyjęta, wobec czego należy założyć, że wyjście z Unii Europejskie będzie jednak miało miejsce już 29 marca tego roku. Jednocześnie z pracami nad treścią umowy wyjścia trwają prace nad ustaleniami, które będą obowiązywać po okresie przejściowym, jednak w tej kwestii również nie ma jeszcze żadnych wiążących ustaleń.
Natomiast w drugim przypadku, jeśli nie dojdzie do zawarcia takiej umowy, a zatem nie zostanie ustalony żaden okres przejściowy, kraj ten z chwilą opuszczenia Unii Europejskiej stanie się państwem trzecim, co w kontaktach handlowych będzie wiązało się z koniecznością uzyskania odpowiednich pozwoleń, zapłaty ceł i podatków oraz kontroli granicznych. Brak umowy wyjścia będzie zatem skutkował dla przedsiębiorców transportowych już od 30 marca tego roku obowiązkiem dopełniania standardowych formalności celnych (obowiązkiem składania zgłoszeń i deklaracji celnych i zapłaty określonych w tych dokumentach należności). Przedsiębiorcy powinni się wobec tego przygotować do stosowania operacji celnych, których treść będzie zależała od tego, czy będą oni dokonywać przywozu, wywozu czy też tranzytu. Jednocześnie przedsiębiorcy ci będą mieli nowe obowiązki w zakresie podatku VAT i podatku akcyzowego.
Nowe obowiązki przedsiębiorców – informacje ogólne
Nawet jednak w przypadku zawarcia umowy wyjścia, po okresie przejściowym polscy przedsiębiorcy nie będą już uczestnikami obrotu wewnątrzunijnego, ale staną się eksporterami i importerami, co spowoduje także, oprócz konieczności wykonywania nowych obowiązków celnych i podatkowych, powstanie nowych kosztów wynikających z konieczności dostosowania do nowych warunków umów handlowych (INCOTERMS) oraz kredytowych (z uwagi na nowe formy ryzyka). Jednocześnie powstanie konieczność zapewnienia zgodności transportowanych towarów z normami obowiązującymi na obszarze Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej – przedsiębiorców będą obowiązywały nowe standardy, certyfikaty, możliwe też, że konieczne będzie przeprowadzanie oceny zgodności. Przedsiębiorców będą także obciążały koszty wynikające z wprowadzenia świadectw pochodzenia, licencji, zgłoszeń i kontroli celnych oraz konieczności spełniania odmiennych norm sanitarnych lub fitosanitarnych. Z tych powodów konsekwencją opuszczenia przez ten kraj Unii Europejskiej mogą być również opóźnienia
w transporcie, które będą skutkiem przeprowadzania kontroli granicznych, co z kolei będzie miało wpływ na konkurencyjność polskich przedsiębiorstw.
Wyłączenie zasady państwa pochodzenia
Jednym z najważniejszych skutków opuszczenia Unii Europejskiej będą ograniczenia w świadczeniu usług transgranicznych, bowiem nastąpi utrata zasady państwa pochodzenia, a zatem usługi, w tym także transportowe, będą musiały być wykonywane na podstawie przepisów obowiązujących na obszarze Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej. Wobec tego w przypadku przedsiębiorców zajmujących się transportem drogowym z chwilą wystąpienia Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej z Unii Europejskiej:
Nowe wymogi w zakresie ceł, podatków i kontroli – informacje ogólne
Niestety obecnie najbardziej prawdopodobne jest to, że umowa wyjścia nie zostanie zawarta, wobec czego należy skupić się na wymogach, które przedsiębiorcy będą musieli spełnić w takim przypadku.
W skrócie (szczegółowe wymogi zostaną omówione w dalszej części tej publikacji), skutkiem wyjścia Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej z Unii Europejskie dla przedsiębiorców transportowych będzie:
W projekcie umowy wyjścia (odrzuconej przez Izbę Gmin) ustalono, że zasady stosowane wobec operacji rozpoczętych przed wyjściem Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej z Unii Europejskiej będą obowiązywały do ich zakończenia także po wyjściu tego kraju z Unii Europejskiej. Zasady te mają dotyczyć m.in.:
Jeśli jednak kolejny projekt umowy wyjścia nie zostanie przyjęty przez parlament Wielkiej Brytanii
i Irlandii Północnej i nie zostanie zaakceptowany przez Unię Europejską, kraj ten opuści unię bez umowy 29 marca 2019. Oznacza to, że od 30 marca 2019 r. władze celne państw członkowskich Unii Europejskiej będą stosowały unijne przepisy dotyczące eksportu oraz importu z Wielkiej Brytanii
i Irlandii Północnej (Unijny Kodeks Celny, przepisy delegowane i wykonawcze do Unijnego Kodeksu Celnego, rozporządzenie w sprawie Wspólnej Taryfy Celnej, unijny system zwolnień z cła
i uzupełniająco przepisy krajowe) w taki sam sposób, jak obecnie stosują wobec krajów trzecich,
tj. krajów które nie są członkami Unii Europejskiej.
Jeśli nie zostanie zawarta umowa wyjścia lub jeśli nie będzie ona zawierała postanowień dotyczących uregulowania relacji gospodarczych między Wielką Brytanią i Irlandią Północną a Polską, relacje te będą oparte na zasadach określonych przez Światową Organizację Handlu (WTO). Należności celne naliczane będą w tym przypadku zgodnie z rozporządzeniem Rady (EWG) nr 2658/87 z 23 lipca 1987 r. w sprawie nomenklatury taryfowej i statystycznej oraz w sprawie Wspólnej Taryfy Celnej. Z tego powodu w Unii Europejskiej wobec towarów z Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej będą stosowane najwyższe określone we Wspólnej Taryfie Celnej UE stawki celne, tj. stawki celne konwencyjne. Ponadto towary pochodzące z Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, będące częścią towarów wywożonych z Unii Europejskiej do krajów trzecich, nie będą kwalifikowane jako „pochodzące z Unii Europejskiej”. Nie będą tu zatem miały zastosowania preferencyjne reguły pochodzenia.
Po wyjściu z Unii Europejskiej Wielka Brytania i Irlandia Północna ustanowi swoją taryfę celną, gdzie określi stawki celne dla towarów unijnych (prawdopodobnie zastosuje taryfę unijną – jednak nie jest to jeszcze przesądzone) jednak niektóre towary przywożone do Unii Europejskiej z tego kraju lub wywożone z Unii Europejskiej do tego kraju podlegać będą zakazom i ograniczeniom związanym
z porządkiem publicznym, bezpieczeństwem, ochroną życia i zdrowia ludzi, ochroną zwierząt i roślin, dóbr kultury, gatunków zagrożonych, środowiska, praw własności intelektualnej itp.
Zgłoszenia celne
Jeśli chodzi o szczegółowe wymogi w zakresie ceł, to nowym obowiązkiem przedsiębiorców świadczących usługi przewozu będzie:
Przedsiębiorcy, którzy będą świadczyć usługi wywozu, w przypadku towarów unijnych wywożonych
z terytorium Polski do Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej będą musieli zgłosić (elektronicznie) te towary do procedury wywozu do systemu AES/ECS2 oraz uzyskać potwierdzenie zakończenia procedury wywozu w postaci komunikatu elektronicznego IE599 podpisanego przez urząd wywozu (komunikat ten będzie również dowodem dla organów podatkowych w kwestii zastosowania 0% stawki podatku VAT).
W przypadku tranzytu, to jest w sytuacji gdy towary są przewożone z lub do Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej do lub z Polski, przedsiębiorca będzie mógł dokonać wyboru między:
Spełnienie każdej ze wskazanych wyżej procedur co do deklaracji i zgłoszeń celnych będzie wymagało, aby przedsiębiorca:
Przywóz towarów
Pierwszą czynnością, którą powinni wykonać przedsiębiorcy sprowadzający towary nieunijne będzie przedstawienie tych towarów organom celnym, to jest powiadomienie o przybyciu tych towarów
i dostępności do kontroli celnej. Następnie przedsiębiorca, który będzie chciał swobodnie dysponować tymi towarami na obszarze Unii Europejskiej, powinien poddać się procedurze dopuszczenia tych towarów do obrotu oraz procedurom specjalnym określonym w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 952/2013 z dnia 9 października 2013 r. ustanawiającym Unijny Kodeks Celny.
Wywóz towarów
Natomiast towary unijne wywożone z Polski do Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej będą musiały zostać zgłoszone do procedury wywozu (elektronicznie) do systemu AES/ECS2. Zgłoszenia dotyczące wywozu towarów w formie papierowej będą mogą być składane tylko w razie zastosowania awaryjnej procedury w urzędzie wywozu lub w razie awarii aplikacji lub sieci teleinformatycznej, z której będzie korzystał przedsiębiorca. Przedsiębiorca będzie mógł wysłać zgłoszenie wywozowe razem
z przedstawieniem towaru. Należy przy tym pamiętać, że towary wywożone z obszaru celnego Unii Europejskiej będą objęte analizą ryzyka w zakresie danych bezpieczeństwa i ochrony (dane te będą składane wraz ze zgłoszeniem wywozowym).
Tranzyt towarów
Towary unijne powinny być przemieszczane z Polski do Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej w ramach procedury tranzytu. Jeśli przedsiębiorca wybierze wspólną procedurę tranzytową, zabezpieczenie tranzytowe powinno obejmować tylko obszar Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej. W tym przypadku przedsiębiorca także powinien uzyskać potwierdzenie zakończenia operacji tranzytowej w urzędzie celnym przeznaczenia (w razie nieuzyskania tego potwierdzenia przedsiębiorca może zostać zobowiązany do zapłaty długu celnego). Natomiast w razie, gdy przedsiębiorca będzie przewoził towary o statusie unijnym do Irlandii przez obszar Wielkiej Brytanii powinien uzyskać potwierdzenie unijnego statusu celnego towarów, a będzie mógł tego dokonać:
Co ważne, przedsiębiorca, który będzie składał zgłoszenie importowe powinien mieć siedzibę na obszarze celnym Unii Europejskiej. Nieliczne wyjątki od tej zasady określone w Unijnym Kodeksie Celnym nie dotyczą regularnie dokonywanych zgłoszeń celnych do procedury dopuszczenia do obrotu.
Taryfy celne
Należności celne przywozowe będą ustalane na podstawie Unijnej Taryfy Celnej, która obejmuje Nomenklaturę scaloną, czyli usystematyzowany wykaz towarów z przypisanymi do nich 8-cyfrowymi kodami CN oraz stawkami konwencyjnymi lub autonomicznymi. Nomenklatura scalona jest co roku zmieniana w drodze rozporządzenia wykonawczego Komisji Europejskiej, które jest publikowane
w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej do dnia 31 października danego roku i obowiązuje od dnia 1 stycznia roku następnego. Na podstawie Nomenklatury scalonej ustalana jest podstawowa stawka celna mającą zastosowanie do towarów przywożonych z dowolnego państwa trzeciego na terytorium Unii. Podstawową stawką celną, jest stawka konwencyjna lub stawka autonomiczna, jeżeli jest niższa od konwencyjnej.
Cła będą obliczane od wartości celnej i wyrażone w postaci stawek procentowych. Wartością celną jest wartość transakcyjna czyli cena, która została faktycznie zapłacona lub należna za towar, gdy został on sprzedany w celu wywozu na obszar celny Unii Europejskiej. W celu określenia wartości celnej, do ceny faktycznie zapłaconej lub należnej za towary dodaje się, jeśli nie zostały już w niej ujęte:
Podatek VAT w okresie przejściowym
Co do podatku VAT w projekcie umowy wyjścia przewidziano okres przejściowy od 30 września
2019 r. do 31 grudnia 2020 r., w trakcie którego rozliczanie transakcji dla celów podatku VAT pomiędzy przedsiębiorcami z Unii Europejskiej i Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej będzie odbywało się na dotychczasowych zasadach – w tym czasie będzie można jeszcze realizować przemieszczenia wyrobów akcyzowych w procedurze zawieszenia poboru akcyzy na dotychczasowych zasadach, a okres na zakończenie w systemie EMCS przemieszczeń rozpoczętych przed 1 stycznia 2021 r. wyznaczono od
1 stycznia 2021 r. do 31 maja 2021, zaś okres współpracy administracyjnej od 1 stycznia 2021 r. do 31.12.2024 r. (w celu umożliwienia zapytań i kontroli dotyczących np. systemu EMCS).
Jeżeli jednak umowa wyjścia nie zostanie zawarta, 30 marca 2019 r. Wielka Brytania i Irlandia Północna stanie się państwem trzecim, a w związku z tym:
Z tego powodu Komisja Europejska 11 września 2018 r. wydała notę informacyjną, w której wskazała, że podatnicy powinni upewnić się, że dysponują dowodami dotyczącymi wszelkich dostaw towarów, które dokonali do Wielkiej Brytanii albo nabyli z Wielkiej Brytanii przed dniem jej wyjścia z Unii Europejskiej.
Podatek VAT po wyjściu Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej z Unii Europejskiej-powstanie obowiązku podatkowego
W przypadku niezawarcia umowy wyjścia lub po upływie okresu przejściowego przedsiębiorcy, na których ciąży obowiązek uiszczenia cła, będą zobowiązani do obliczenia i wykazania w zgłoszeniu celnym kwoty podatku VAT. Co ważne, obowiązek ten będzie dotyczył także przypadków, gdy na podstawie przepisów celnych importowany towar będzie zwolniony od cła albo cło na towar zostanie zawieszone, w części lub w całości, albo będzie miała zastosowanie preferencyjna, obniżona lub zerowa stawka celna. Podstawowa stawka podatku VAT wynosi 23 %. Natomiast w przypadku importu wyrobów akcyzowych i samochodów osobowych przedsiębiorca będzie zobowiązany w zgłoszeniu obliczyć i wykazać kwotę podatku akcyzowego z uwzględnieniem stawek akcyzy określonych w ustawie z dnia 6 grudnia 2008 r. o podatku akcyzowym .
Zmianie ulegną także zasady rozliczania podatku VAT z tytułu importu towarów. Definicję importu towarów zawiera art. 2 pkt 7 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług, zgodnie
z którym jest to przywóz towarów z terytorium państwa trzeciego na terytorium Unii Europejskiej.
Z importem towarów związany jest obowiązek rozliczenia podatku VAT, w przypadku którego ważne jest ustalenie, w jakim państwie należy ten obowiązek zrealizować. Według ogólnej zasady określonej w art. 26a ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług, miejscem importu towarów jest terytorium państwa członkowskiego, na którym towary znajdują się w momencie ich wprowadzenia na terytorium Unii Europejskiej. Wobec tego w przypadku przywozu do Polski towarów z Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej import ten zostanie opodatkowany podatkiem VAT w Polsce. Natomiast w razie objęcia importowanych towarów jedną z procedur określonych w art. 26a ust. 2 ustawy o podatku od towarów i usług, to jest:
miejscem importu takich towarów jest terytorium państwa członkowskiego, na którym towary te przestaną podlegać tym procedurom.
Równie ważny jest moment powstania obowiązku podatkowego. Zgodnie z ogólną zasadą określoną w art. 19a ust. 9 ustawy o podatku od towarów i usług, obowiązek podatkowy z tytułu importu towarów powstaje z chwilą powstania długu celnego, czyli w chwili, kiedy po przyjęciu zgłoszenia celnego zaimportowane towary zostaną dopuszczone do obrotu na terytorium Polski. Szczególne zasady powstawania obowiązku podatkowego zostały określone w art. 19a ust. 10a i ust. 11 ustawy
o podatku od towarów i usług, według którego:
Zgodnie z treścią tych przepisów, obowiązkiem przedsiębiorcy będzie zatem rozpoznanie momentu powstania obowiązku podatkowego w chwili, gdy organ celny dopuści zaimportowany towar do dalszego obrotu na terytorium Polski.
Podstawa opodatkowania podatkiem VAT
Kolejnym obowiązkiem przedsiębiorcy będzie właściwe określenie podstawy opodatkowania podatkiem VAT. Według ogólnej zasady ogólną określonej w art. 30b ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług, podstawą opodatkowania z tytułu importu towarów jest wartość celna powiększona o należne cło. W przypadku, gdy przedmiotem importu są towary opodatkowane podatkiem akcyzowym, podstawą opodatkowania jest wartość celna powiększona o należne cło i podatek akcyzowy. Wobec tego kwota, od której należy obliczyć podatek VAT, będzie sumą wartości, jaką przedsiębiorca jest zobowiązany zapłacić eksporterowi za importowany towar oraz należnego cła. Co ważne, w podstawie opodatkowania będzie należało uwzględnić także koszty dodatkowe związane
z importem towaru, czyli na przykład koszty prowizji, opakowania, transportu i ubezpieczenia ponoszone do pierwszego miejsca przeznaczenia na terytorium kraju, jak również wynikające
z transportu do innego miejsca przeznaczenia znajdującego się na terytorium Unii Europejskiej, jeżeli miejsce to jest znane w momencie dokonania importu, a także inne niż cło opłaty i należności pobierane przez organ celny.
Zasady ustalania podstawy opodatkowania z tytułu importu towarów zostały wskazane w art. 30b
ust. 2, 3 i 3a ustawy o podatku od towarów i usług. Zgodnie z tym przepisem:
Obliczenie i zapłata podatku VAT
Po ustaleniu miejsca opodatkowania, momentu powstania obowiązku podatkowego i podstawy opodatkowania kolejnym obowiązkiem przedsiębiorcy będzie obliczenie i wykazanie należnego podatku VAT. W momencie dokonania w Polsce importu towaru przedsiębiorca będzie zobowiązany do złożenia do oddziału celnego zgłoszenia celnego (elektronicznie) – lub dokumentu SAD (jeśli zgłoszenia dokonuje w formie papierowej) albo w deklaracji VAT (w przypadku stosowania procedury uproszczonej). W każdym z tych dokumentów przedsiębiorca powinien samodzielnie obliczyć i wykazać kwotę podatku VAT. Po przyjęciu zgłoszenia celnego organ celno-skarbowy powiadomi importera
o wysokości należnego podatku, który należy zapłacić w terminie 10 dni od dnia otrzymania tego powiadomienia.
W przypadku, gdy przedsiębiorca w zgłoszeniu celnym wykaże nieprawidłową kwotę podatku VAT, organ celny będzie mógł wydać decyzję określającą ten podatek w prawidłowej wysokości. Przedsiębiorca będzie także mógł wystąpić do naczelnika urzędu celno-skarbowego o wydanie takiej decyzji, jeżeli sam zauważ taki błąd. Przedsiębiorca będący zarejestrowanym czynnym podatnikiem podatku VAT będzie miał prawo do odliczenia podatku z tytułu importu towarów. Aby móc skorzystać z tego prawa, powinien wykazać kwotę podatku wynikającą z otrzymanego dokumentu celnego jako podatek naliczony w deklaracji VAT za okres, w którym powstał obowiązek podatkowy, ale nie wcześniej niż za okres, w którym przedsiębiorca otrzymał dokument celny. Natomiast w przypadku, gdy naczelnik urzędu celno-skarbowego wydał decyzję określającą podatek w prawidłowej wysokości, prawo do odliczenia tego podatku powstanie w rozliczeniu za okres, w którym przedsiębiorcy doręczoną tą decyzję. Co ważne, prawo to będzie przysługiwało pod warunkiem dokonania zapłaty podatku wynikającego z decyzji.
Procedura uproszczona w podatku VAT
Przedsiębiorcy, którzy będą dokonywali zgłoszeń celnych stosując procedurę uproszczoną do sprowadzanych towarów, będą mieli możliwość rozliczania podatku należnego bezpośrednio
w deklaracji podatkowej, tak samo jak w przy wewnątrzwspólnotowym nabyciu towarów. Uprawnienie to wynika z art. 33a ustawy o podatku od towarów i usługi i art. 166 oraz 182 Unijnego Kodeksu Celnego, w którym okresem rozliczeniowym jest miesiąc kalendarzowy. W art. 166 ust. 2 i 182 Unijnego Kodeksu Celnego przewidziano następujące formy uproszczeń:
Z rozliczenia podatku VAT z tytułu importu towarów bezpośrednio w deklaracji podatkowej będą mogli korzystać również przedsiębiorcy posiadający status upoważnionego podmiotu gospodarczego (AEO), dokonujący importu towarów, jeżeli będą działać we własnym imieniu i na własną rzecz lub w imieniu i na rzecz których jest składane zgłoszenie celne przez przedstawiciela bezpośredniego w rozumieniu przepisów celnych (art. 33a ust. 12 ustawy o podatku od towarów i usług). Co ważne, przedsiębiorcy, którzy będą posiadali status AEO będą mogli rozliczać w deklaracji cały import a nie tylko, gdy stosują uproszczenia, o których mowa w art. 166 i 182 Unijnego Kodeksu Celnego. Przedsiębiorca, który zdecyduje się na rozliczanie importu towarów w deklaracji podatkowej, powinien pisemnie zawiadomić naczelnika urzędu celno-skarbowego oraz naczelnika urzędu skarbowego o:
Co bardzo ważne, jeśli przedsiębiorca w wyznaczonym wyżej terminie nie przedstawi wymaganych dokumentów, utraci prawo do rozliczenia podatku w deklaracji podatkowej na zasadach określonych w art. 33a ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług. W takim przypadku będzie miał obowiązek dokonać zapłaty organowi celnemu kwoty podatku wraz z odsetkami.
Pozwolenia celne
Niezależnie od koniczności realizacji przez przedsiębiorców nowych obowiązków w zakresie ceł
i podatków, kolejną bardzo ważną konsekwencją wyjścia z Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej z Unii Europejskiej będzie utrata ważności na obszarze celnym Unii Europejskiej wszystkich pozwoleń celnych wydanych dotąd przez ten kraj na podstawie przepisów unijnego prawa celnego.
Umowy międzynarodowe wiążące Wielką Brytanię i Irlandię Północną po wyjściu z Unii Europejskiej
Natomiast mimo opuszczenia przez Wielką Brytanię i Irlandię Północną Unii Europejskiej, kraj ten pozostanie stroną wielu konwencji międzynarodowych, których postanowienia będzie obowiązany
w dalszym ciągu stosować (Konwencja TIR, Konwencja ATA, Konwencja o kontenerach i paletach, Konwencja KYOTO, Konwencja CITES).
Co także ważne, Wielka Brytania zgłosiła chęć przystąpienia do Konwencji o wspólnej procedurze tranzytowej (WPT) oraz do Konwencji o upraszczaniu formalności w handlu towarami (SAD)
– po zakończeniu okresu przejściowego w grudniu 2020 r. (postępowanie w tym zakresie jest jeszcze
w toku), co może w jakimś stopniu ułatwić przedsiębiorcom działalność w tym zakresie.
Maria Grochowska
radca prawny