Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej: ustawa PIT) wymienia różne rodzaje źródeł przychodów, takie jak np. stosunek pracy, działalność wykonywana osobiście czy pozarolnicza działalność gospodarcza. Zasady opodatkowania poszczególnych rodzajów dochodów zależą m.in. od przyporządkowania do danego źródła przychodów. Wątpliwości podatników od lat budzi pytanie, w jaki sposób powinno się opodatkować wygrane w konkursach uzyskiwane przez osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą. Nierzadką praktyką podmiotów gospodarczych jest konkursów dla współpracujących z nimi przedsiębiorców, które mają ich dodatkowo motywować np. do osiągania wyższych wskaźników sprzedaży lub podwyższania innych kryteriów związanych ze świadczonymi usługami czy sprzedażą towarów. Czy w takich sytuacjach należy stosować ryczałtowe opodatkowanie według stawki 10% zgodnie z art. 30 ust. 1 pkt 2? Czy rolę płatnika podatku przejmuje wówczas podmiot wypłacający wygraną zgodnie z art. 41 ust. 4 ustawy PIT? Zagadnienie to stało się przedmiotem interpretacji podatkowych, jak i wyroków sądów administracyjnych.
Stanowisko organów podatkowych
Organy podatkowe w interpretacjach indywidualnych dotychczas prezentowały stanowisko, według którego jeśli udział w konkursie osoby będącej przedsiębiorcą ma związek z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą, to wartość wygranej w konkursie nagrody stanowi przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy PIT i podlega opodatkowaniu według tych samych zasad jak dochód podatnika z prowadzonej przez niego działalności gospodarczej, tj. według stawki progresywnej 18 lub 32%, liniowo według stawki 19% lub ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych. W związku z tym nie następuje również zmiana roli płatnika podatku, którym pozostaje sam podatnik.
Stanowisko sądów administracyjnych
Z drugiej strony, wydano liczne orzeczenia sądów administracyjnych, w tym również Naczelnego Sądu Administracyjnego, wskazujące, że brak jest podstaw prawnych do uznania, że art. 30 ust. 1 pkt 2 ustawy PIT nie ma zastosowania do nagród konkursowych otrzymywanych przez przedsiębiorców. Zdaniem sądów, przepis ten nie zawiera ograniczeń podmiotowych, zatem nie można wywieść z jego brzmienia, że należy stosować go wyłącznie w stosunku do wybranych kategorii laureatów konkursów. Tym samym, sądy wskazują, że dla przedsiębiorcy nagroda – chociaż będzie przychodem z działalności gospodarczej – jednak opodatkowana będzie zgodnie z art. 30 ust. 1 pkt 2 ustawy PIT zryczałtowanym podatkiem dochodowym w wysokości 10% należności. Sądy argumentują, że regulacja art. 30 ustawy PIT stanowi lex specialis w stosunku do zasad opodatkowania dochodów z pozarolniczej działalności gospodarczej. Zatem związek wygranej w konkursie z działalnością gospodarczą podatnika choć determinuje przyporządkowanie tego przychodu do określonego źródła, jednak nie zmieni sposobu opodatkowania, które podlega zasadom szczególnym dotyczącym wszelkich wygranych w konkursach.
Taka kwalifikacja wpłynie również na rolę płatnika podatku. To organizator konkursu będzie zobowiązany pobrać podatek i wywiązać się z pozostałych obowiązków płatnika PIT wystawiając deklarację PIT-8AR, którą firma powinna złożyć we właściwym dla siebie urzędzie skarbowym do końca stycznia następnego roku podatkowego. Dodatkowo organizator konkursu jest zobowiązany do wystawienia deklaracji PIT-11 i dostarczenia jej podatnikowi w terminie do końca lutego roku następującego po roku, w którym przekazano nagrodę. Powyższe stanowisko zostało wyrażone w wyrokach NSA: z dnia 1 grudnia 2015 r. (sygn. II FSK 2075/13), z dnia 16 kwietnia 2021 r. (sygn. II FSK 3346/18) czy z dnia 1 lutego 2022 r. (sygn. II FSK 1985/19).
Zmiana argumentacji organów podatkowych
Krajowa Informacja Skarbowa na skutek uchylenia przez sądy niekorzystnych dla podatników interpretacji, zmuszona była rozpatrzyć na nowo sprawy i w 2021 r. wydano kilka interpretacji zgodnych z linią orzeczniczą sądów. Natomiast już pod koniec roku 2021 w nowych sprawach organy wróciły do swojego uprzedniego stanowiska, tj. konieczności opodatkowania przez przedsiębiorcę wszelkich przychodów, również nagród z udziału w konkursie, na tych samych zasadach jak wszystkie dochody z działalności gospodarczej. Jednak pod koniec roku 2022 zaczęły się również pojawiać interpretacje zawierające nową argumentację. Organ uznał, że w sytuacji, gdy przeprowadzana jest akcja sprzedażowa w postaci konkursu, polegającego przede wszystkim na nagradzaniu współpracujących z organizatorem konkursu uczestników z najwyższym wskaźnikiem sprzedaży, zdobywających największą ilość klientów czy osiągających najwyższą ocenę jakości usług, w ogóle nie mamy do czynienia z konkursem w rozumieniu art. 30 ust. 1 pkt 2 ustawy PIT. Organ argumentuje, że nie ma w tego typu akcjach pierwiastka rywalizacji i współzawodnictwa, a raczej stanowią one system motywacyjny dla pracowników i podmiotów współpracujących, oparty między innymi na umożliwieniu im udziału w różnego rodzaju konkursach, których celem jest zwiększenie sprzedaży, poprawienie wyników oraz pozyskanie nowych klientów. Nagroda stanowi – zdaniem organu – dodatkowe wynagrodzenie, premię za zwiększenie sprzedaży, poprawienie wyników oraz pozyskanie nowych klientów. W związku z tym nie można mówić o opodatkowaniu na podstawie art. 30 ust. 1 pkt 2 ustawy PIT, ale wartości nagród w takich akcjach należy opodatkować jako przychody z działalności gospodarczej (art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy PIT) – na zasadach ogólnych, liniowo według stawki 19% lub ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych. Takie stanowisko znajdziemy w interpretacjach Dyrektora KIS: z dnia 23 września 2022 r. (sygn. 0115-KDIT1.4011.460.2022.1.AS), z dnia 28 listopada 2022 r. (sygn. 0115-KDIT2.4011.548.2022.1.HD) oraz z dnia 20 lutego 2023 r. (sygn. 0115-KDIT2.4011.811.2022.1.HD).
Nasze stanowisko
Mając na uwadze powyższe rozbieżności pomiędzy stanowiskami organów podatkowych i sądów, przychylamy się do stanowiska sądów, które wydaje się lepiej odzwierciedlać zamysł ustawodawcy w kwestii opodatkowania wygranych w konkursach. Również dla przedsiębiorcy nagroda będzie przychodem opodatkowanym w sposób szczególny, a organizator konkursu będzie zobowiązany pobrać podatek według stawki 10% i wywiązać się z obowiązków płatnika PIT. Nie zgadzamy się z nową argumentacją Krajowej Informacji Skarbowej, jakoby cel konkursu w postaci podwyższenia motywacji podmiotów współpracujących z organizatorem konkursu pozostawał w sprzeczności z rywalizacyjnym charakterem akcji. Jednak wskazujemy na konsekwentne stanowisko organów, niekorzystne w tego typu sytuacjach dla podatników. Nie pojawiły się jeszcze orzeczenia sądowe ustosunkowujące się do tego typu argumentacji.